7244 Sayılı Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun İle İş Kanunu Ve İşsizlik Sigortası Kanununa Getirilen Değişikliklere İlişkin Hukuki Değerlendirmelerimiz

Koronavirüs (Covid-19) salgını sebebiyle alınan tedbirler kapsamında son olarak TBMM tarafından 17.04.2020 tarihinde Resmi Gazete ile 7224 sayılı Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) yayınlanmıştır. İlgili Kanun’da 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’na (“İş Kanunu”) ve 25.8.1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na (“İşsizlik Sigortası Kanunu”) getirilen önemli değişikliklere ilişkin bilgilendirme çalışmamız aşağıdadır.

A. İŞ KANUNU’NDA YAPILAN DEĞİŞİKLİLER

• Kanun’un 9. maddesi ile İş Kanunu’na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir: (İşbu madde yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.)

“GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez.

Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilir.

Cumhurbaşkanı birinci ve ikinci fıkrada yer alan üç aylık süreleri altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.”

Eklenen geçici madde ile işverenlere, işbu maddenin yürürlük tarihi itibariyle 3 (üç) ay süre ile İş Kanunu’nun 25/1(II) maddesinde ve diğer kanunlarda ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında iş akdini feshetme yasağı getirilmiştir.  Bu halde işveren, işçilerinin iş akdini, istisna olarak belirtilen hükümler dışında herhangi bir sebeple feshedemeyecektir.

Bunun yanı sıra bilindiği üzere, işçinin hangi ücretsiz izne çıkabileceği süre ve durumlar, istisna niteliğinde olduğundan, İş Kanun’unda öngörülen hallerle sınırlıdır. Bu konuda İş Kanunu yeterli düzenlemeler içermediğinden uygulamada Yargıtay kararlarına göre hareket edilmektedir. Yargıtay’ın yerleşik içtihatları uyarınca işveren, işçinin isteği dışında ve tek taraflı iradesi ile işçiyi ücretsiz izne çıkaramamaktadır. Nitekim işverenin, işçiyi, isteği dışında ücretsiz izne göndermesi, iş akdinin feshi sonuçlarını doğuracaktır. Bu nedenledir ki, işverenin, işçiyi ücretsiz izne göndermek istemesi ancak işçiden yazılı onay alınması halinde mümkün olabilecektir. Ancak İş Kanunu’na eklenen Geçici 10. maddenin 2. fıkrası ile işverene bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren işçiyi tek taraflı iradesi ile kısmen veya tamamen ücretsiz izne ayırma hakkı tanınmış ve ayrıca bu hususun işçiye haklı nedenle fesih hakkı vermediği açıkça vurgulanmıştır.

Dikkat edilmesi gereken önemli husus ise, işbu geçici madde ile getirilen söz konusu fesih yasağının, İş Kanunu’na tabi olan ve olmayan her türlü işçi sözleşmesi için getirilmiş olmasıdır.  Diğer bir deyişle, bahse konu fesih yasağı, İş Kanunu’nun 4. maddesinde, İş Kanunu’nun dışında bırakılan diğer iş ve iş ilişkilerini de kapsamaktadır.

Kanun ile eklenen geçici maddede belirtilen fesih yasağının ihlali halinde, işverenin yanı sıra işveren vekiline de yaptırım uygulanacağı belirtilmiş olmakla birlikte iş akdi feshedilen her işçi için fesih tarihindeki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. Geçici 10. madde ile getirilen bu para cezası, işverenin kanuna aykırı davranması sebebiyle uygulanacak olmakla birlikte, işbu yasağın işveren tarafından ihlali halinde, akdin feshi geçersiz sayılacağından işçi de iş güvencesi hükümleri uyarınca talepte bulunabilecektir.

Ayrıca işbu geçici maddede, Cumhurbaşkanı’nın 1. ve 2. fıkralarda belirtilen ile 3 (üç) aylık süreleri 6 (altı) aya kadar uzatma yetkisinin bulunduğu belirtilmiştir.

B. İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNU’NDA YAPILAN DEĞİŞİKLİLER

• Kanun’un 7. maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanunu’na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir: (İşbu madde yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.)

“GEÇİCİ MADDE 24- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz.

Birinci fıkra kapsamında ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

Bu madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanır.

Bakanlık, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkilidir.”

İlgili maddeye göre; yürürlük tarihinde iş akdi bulunan,

• Kanun’un 9. maddesi ile İş Kanunu’na eklenen Geçici 10. maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere,

ve

• 03.2020 tarihinden sonra İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51. maddesine göre işten çıkarılmış olup işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere,

herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve İş Kanunu’nun Geçici 10. maddesi uyarınca belirlenen 3 aylık fesih yasağı süresince, ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan her gün için 39,24 TL nakdi ücret desteği verilecektir. Bu kapsamda maddede belirtilen şartları taşıyan işçilere aylık 1.170,00 TL ödeme yapılacaktır.

Dolayısıyla işbu maddenin İşbu hüküm ile Koronavirüs (Covid-19) salgın hastalığı sebebiyle alınan tedbirler kapsamında 15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkarılan ve işsizlik ödeneği alamayan işçilerin de ücretsiz izne çıkarılması durumunda ödenekten faydalanmasını amaçlamaktadır.

Belirtmek gerekir ki, işçinin ücretsiz izne çıkarılması halinde, iş akdi askıya alınacaktır. Dolayısıyla işçinin ücretsiz izne çıkarılması ile birlikte işveren tarafından herhangi bir ücret ödenmeyeceği gibi, hiçbir suretle çalıştırılması da mümkün değildir. Nitekim Geçici 24. maddenin 2. fıkrasında işveren tarafından ücretsiz izne ayrılarak fon desteğinden yararlanan işçinin, işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde ise, çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince tarafından çalıştırılan her işçinin, çalıştırıldığı her ayrı ayrı hesaplanmak kaydıyla, ilgili tarihteki İş Kanunu’nun 39. maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. İlgili maddede devamla, idari para cezasının yanı sıra, bu süre boyunca işçiye ödenen nakdi ücret desteği, ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faiz ile birlikte işverenden tahsil edileceği hüküm altına alınmıştır.

Örnek vermek gerekirse; işveren tarafından 20.03.2020 tarihinde ücretsiz izne çıkarılan 5 (beş) işçinin 3 (üç) ay boyunca fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde; işverene, asgari brüt ücret tutarı olan 2.943,00 TL üzerinden işçinin çalıştırıldığı 3 ay (2020 yılı Mart, Nisan ve Mayıs) için her bir işçi adına 8.829,00 TL idari para cezası verilerek, işverenden söz konusu 5 işçiye, çalıştırılan 3 aylık süre boyunca ödenen toplam 17.550,00 TL (1.170,00 x 5 x 3) ücret desteği %9 yasal faiz ile birlikte tahsil edilecektir.

İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici 24. maddenin 3. fıkrasında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ilgili maddelerine atfen kapsama girmeyenlerin aynı kanunun 60/1(g) maddesi uyarınca genel sağlık sigortalısı sayılacağı ve bu sigortaya ilişkin primlerinin, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacağı düzenlenmiştir.

Ayrıca işbu geçici maddede, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirleme yetkisi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilmiştir.

• Kanun’un 8. maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanunu’na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir; (İşbu madde 29.02.2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yayım tarihinde yürürlüğe girmiştir.)

“GEÇİCİ MADDE 25- Yeni koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.”

• Kanun’un 6. maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 23. maddesinin ikinci fıkrasının son cümlesine “başvurular,” ibaresinden sonra gelmek üzere “uygunluk tespitleri hariç olmak üzere” ibaresi eklenmiştir.

İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici 25. maddeyle; 25.03.2020 tarihli 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile eklenen Geçici 23. madde düzenlenen kısa çalışma başvurularında uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödeneklerinin ödeneceği düzenlenmiştir. Nitekim Geçici 23. maddede kısa çalışma ödenek başvurularının, başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılacağı belirtilmiş olması kamuoyunda; ödeneklerin geç alınacağı veya pek çok çalışanın ödenekten faydalanamayacağı endişesi yaratmıştır. Dolayısıyla işbu düzenleme ile hem bu endişeyi ortadan kaldırmak hem de işçilerin ödeneği bir an evvel alması amaçlanmıştır.

Geçici 25. maddesinde devamla, kısa çalışma ödemelerinin yapılması akabinde geriye dönük yapılacak uygunluk denetimi neticesinde işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle haksız ve fazladan ödeme yapıldığı tespit edilirse, yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.