07.11.2019 Tarihli ve 7190 Sayılı Kanun İle Gümrük Kanununda Yapılan Değişiklikler Hakkında Bilgi Notu

12 Aralık 2019
Gümrük Hukuku

7 Kasım 2019 tarihinde 7190 Sayılı “Gümrük Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 30941 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yayımlanan kanun ile 4458 sayılı Gümrük Kanununun (“Gümrük Kanunu”) bir takım maddelerinde değişiklikler yapılmıştır. Değişen maddelerin önemli bir kısmı açısından, değişiklik yapılan hususlar aşağıda incelenecektir.

“Transit Rejimi Özel Hükümler” başlığı altında düzenlenen 86. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: Yapılan kanun değişikliği ile ilgili madde hükmüne ek bir fıkra eklenmiştir. Maddenin ilk iki fıkrasında, asıl sorumlu ve taşıyıcının yükümlülüklerinden bahsedilmektedir. Eklenen üçüncü fıkra ile 183. ve 184. Madde uyarınca sorumluğunun doğması halinde asıl sorumlunun mali olarak sorumlu olduğuna değinilip; 5607 sayılı “Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu” uyarınca işlem yapılması halinde ise fiilin işlenmesine dahil olup olmadığı hususunun göz önüne alınması belirtilmiştir. Hükmün son haliyle, 2017 yılı içerisinde değişen Gümrük Yönetmeliğinin 212. Madde hükmünde “Rejim hak sahibi (asıl sorumlu)” şeklinde tanımlanan sorumluluk, Gümrük Kanunu içerisinde de düzenlenmiştir.

“Gümrük Vergilerinden Muafiyet ve İstisna” başlığı altında düzenlenen 167. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili maddenin 3. Fıkra hükmünde sayılan gümrük vergisinden muaf bir şekilde serbest dolaşıma eşya sokabilecek kurumlara “Savunma Sanayi Başkanlığı” da eklenmiştir.

 “Tasfiye Edilecek Eşyaya İlişkin İşlemler” başlığı altında düzenlenen 179. ve 180. Madde Hükümlerinde Yapılan Değişiklikler;

  • 179. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: Tasfiye edilecek mallara ilişkin perakende ya da ihale yoluyla tasfiyede, gümrük idaresine başvurularak bir gümrük rejimine tabi tutulması ya da gümrük bölgesi dışına çıkartılması istenmesi; CIF değerinin %1’i yatırılması suretiyle bir kez yararlanılabilen bir uygulamaydı. Yapılan bu değişiklik ile CIF değerinin %3’ü yatırılarak uygulamadan ikinci kere yararlanmak mümkün olmuştur. Başvurunun ihale ilamının yayımından sonra ya da perakende satış kararından sonra ve satışın gerçekleşmesinden önce yapılması halinde söz konusu oranın %10 olacağı belirtilmiştir.
  • 180.Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: Madde hükmüne eklenen 6. Fıkra sonucunda, emanete alınan tutarların iadesi açısından sahibine iadesine ilişkin mahkeme kararlarının kesinleştiği tarihten itibaren; diğer durumlarda ise emanete alındığı tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılan başvuruların kabul edileceği belirtilmiştir.

“Teminat” başlığı altında düzenlenen 202. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili kanun hükmünün değişiklikten önceki halinde, teminat verilmesine gerek görülen hallerde, yükümlü veya yükümlü olması muhtemel kişilerden, vergiler tutarının %20 fazlası (%120) talep edilmekteydi. Ancak yapılan değişikliğin ardından teminat tutarı düşürülerek, gümrük vergileri ve diğer amme alacakları tutarı olarak (%100) olarak revize edilmiştir. Ayrıca “gümrük idarelerinin ….. gerek görmeleri halinde”  ibaresi “Gümrük Mevzuatı uyarınca eminat verilmesi gereken hallerde” olarak değiştirilmiştir.

 “Vergilerin Geri Verilmesi veya Kaldırılması” başlığı altında düzenlenen Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: Fazla tahsilat yapılan durumlarda, yapılan fazla tahsilatın geri verilmesi ihtimalinde geri ödemeyle alakalı faiz ödemesinin yapılıp yapılmayacağına ilişkin hükümleri içeren ilgili madde, yapılan kanun değişikliğiyle revize edilmiştir. Fazla ödenen verginin geri verilmesinde faiz ödenmeyeceğine yönelik ilgili maddenin ilk cümlesi Anayasa Mahkemesinin 22.05.2014 tarihli kararı ile birlikte iptal edilmişti.
7190 sayılı kanun ile yapılan son değişiklikle birlikte ise tecil faizinin hesaplanacağı sürelerle alakalı kanun koyucu tarafından açıklamalar yapılmıştır. Değişiklik sonucu, fazla tahsilatın yapılmasına yükümlü sebep olmuş ise başvuru tarihinden itibaren; diğer durumlarda ise tahsilat tarihinden geri verme kararının tebliğ edildiği tarihe kadar geçen süre açısından 6183 sayılı “Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun” (AATUHK) göre belirlenen tecil faizi oranıyla birlikte ödeme yapılacaktır.

“Gümrüklerde İş Takibi ve Gümrük Müşavirliği” başlığı altında düzenlenen 227. Madde Hükmü ile Konuyla Bağlantılı Geçiçi 6. Madde Hükümlerinde Yapılan Değişikler:

  • 227. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili kanun hükmünde, Gümrük Müşavir Yardımcısı olabilmek için gerekli koşullar açıklanmaktadır. Yapılan Kanun Değişikliği ile birlikte 1. Fıkranın (d) bendinde değişikliğe gidilmiştir. Yapılan değişiklik sonrasında, gümrük müşaviri olabilmek için hüküm giyilmemiş olunması gereken suç tiplerine “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörün finansmanı” suç tipleri de eklenmiştir.
  • Geçiçi 6. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili geçici madde hükmünde, gümrük müşavir ve müşavir yardımcılarının izin belgelerinin bakanlık müfettişleri ve gümrük ve dış ticaret bölge müdürleri tarafından gerek görülmesi halinde tedbir mahiyetinde geçiçi olarak alınabileceği belirtilmektedir.  Hükmün değişiklikten önceki halinde geçici alınma durumunda, izin belgesinin alınma süresiyle alakalı herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Ancak yapılan değişiklikle birlikte, izin belgesinin geçici olarak alınma süresi, azami 6 ay olarak belirlenmiştir. Ayrıca ilgili fıkra hükmüne eklenen bir cümle ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında hakkında kovuşturma yapılan kişilerin izin belgelerinin kovuşturma sonuçlanıncaya kadar tedbiren geri alınacağı ifade edilmiştir.

 “Cezalar – Genel Hükümler” başlığı altında düzenlenen 231. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: Yapılan değişiklikle birlikte hüküm metnine 3 fıkra daha eklenmiştir. Eklenen fıkralarla ilgili ilk olarak, bu konudaki tereddütlerin giderilmesi amacıyla mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilen ancak fiziken bulunamayan eşyanın kaim değeri olarak, gümrüklenmiş değerinin kamuya geçirileceğine hükmedilmiştir. Eklenen 3 fıkra açısından değinilmesi gereken diğer husus ise idare tarafından yükümlüye yazılı olarak verilen yanlış izahatlarla alakalı olmuştur. Değişiklik sonrasında, idare tarafından yazılı şekilde verilen yanlış izahat sonucunda vergi yükümlüsüne, idari para cezası ve faiz uygulanamayacaktır.

“Vergi Kaybına Neden Olan İşlemlere Uygulanacak Cezalar” başlığı altında düzenlenen 234. , 235. , 236. Ve 238. Madde Hükümlerinde Yapılan Değişiklikler;

  • 234. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili maddede yapılan değişiklik uyarınca; dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi ve tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimi hükümlerine tabi eşyaya yapılan muayene sonucunda aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen farklılık tespiti sonucunda vergi farkı tutarının yarısı oranında idari para cezası kesileceği belirtilmiştir. Değişiklikten önce söz konusu farklılığın tespiti sonrasında, birinci fıkrada öngörülen cezaların yarısı kadar para cezası kesilmekteydi. Ayrıca söz konusu farklılığın idarenin tespitinden önce beyan sahibi tarafından bildirilmesinde kesilecek ceza oranı %15’ten %10’a düşürülmüştür.
  • 235. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili maddenin 1. Fıkrasının değişiklik gösterilen (c) bendi uyarınca, eşyanın ithalinin belli belgelerin (izin, lisans, uygunluk belgesi) ibrazından ya da bu belgeler yerine geçen bilgilerden sonra mümkün olabildiği durumlarda; yanıltıcı beyanlar ile bu gerekliklerin sağlandığının tespiti sonucunda varsa eşyanın fark gümrük vergilerinin yanı sıra, gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilmektedir. Ancak madde hükmüne yeni eklenen aynı fıkranın (e) bendine göre, bu eksik sonrasında bakanlıkça ithalin uygun olduğunun tespiti veya ilgili kuruşlarca gerçekleştirilecek denetimlerin olumlu geçmesi ihtimalinde 241. Maddenin 1. Fıkrasında öngörülen idari para cezası (14.12.2017 tarihinden sonrası için 105 TL) kesilecektir.
  • 236. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili hükmün değişiklik gösteren 5. fıkrası uyarınca, eşyanın antrepo rejimline tabi tutulmasına ilişkin beyanın kontrolü veya muayenesi neticesinde, beyan edilenden belirgin şekilde farklı cinste olduğu ciddi bir incelemeye veya araştırmaya gerek olmaksızın tespit edebildiği hallerde farklı çıkan eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin iki katı idari para cezası verilecektir; değişiklikten önce ise söz konusu eşyaya el konularak eşya kamu mülkiyetine geçirilmekteydi. Ayrıca değişiklik sonucu eklene fıkra sonucunda; farklı çıkan eşyanın ithalinin belirli prosedürlere ya da uygunluk belgesi veya yeterlilik belgesine tabi olması ihtimalinde ise farklı çıkan eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı idari para cezası verilmektedir.
  • 238. Madde Hükmünde Yapılan Değişiklik: İlgili hüküm uyarınca dahilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi ile geçici ithalat rejimi hükümlerine aykırılık durumlarında eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı; tam muafiyet suretiyle geçici olarak ithal edilen özel kullanıma mahsus taşıtlara ilişkin rejim ihlalleri için gümrük vergileri tutarının dörtte biri oranında para cezası verilmektedir. İşbu sayılan durumlardaki ihlaller sonucunda verilecek para cezalara oranın açısından herhangi bir değişiklik olmamıştır.

Yapılan düzenleme ile ilgili hükmün birinci fıkrası bentlere ayrılmıştır. Hükmün yeni halinin 1. Fıkrasının  (c) bendi uyarınca; rejim kapsamı ithal eşyasının işleme faaliyetindeki hâli veya işlem görmüş ürün hâli de dahil olmak üzere, dahilde işleme rejimi ve gümrük kontrolü altında işleme rejimine ilişkin hükümler ihlal edilmekle birlikte gümrük gözetiminden mevzuata aykırı olarak çıkarılmamış olduğunun tespiti hâlinde, ithal eşyanın gümrük vergileri ile ilgili rejime ilişkin beyannamenin tescil tarihinden tespitin yapıldığı tarihe kadar geçen süre için AATUHK uyarınca tespit edilen gecikme zammı oranında faizin toplamı kadar idari para ceza verileceği hükmedilmiştir.

Yapılan değişiklikten önce aynı durumlar açısından, yalnızca dahilde işleme rejimi konusu eşya için gümrük vergilerinin iki katı kadar; gümrük kontrolü altında işleme rejimi açısından gümrüklenmiş değerin iki katı ceza uygulamaktaydı. Ayrıca, yapılan düzenleme sonrası 1. Fıkranın (d) bendinde yer alan hükümle, aynı fıkranın (b) bendinde sayılan taşıtlar hariç, geçici ithalat rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın süresi içerisinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması durumunda gümrük vergileri ile rejime ilişkin beyannamenin tescil tarihinden tespitin yapıldığı tarihe kadar geçen süre için AATUHK uyarınca belirlenecek olan gecikme zammı oranında faizin toplamı kadar, idari para cezası verileceği hükmedilmiştir. Hükmün ikinci fıkrasında, yukarıda içerikleri açıklanan 1. Fıkranın (c) ve (d) bentlerinde belirtilen eşya hakkında; yapılacak tebligattan itibaren 60 gün içerisinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması hâlinde ayrıca gümrük vergileri tutarında idari para cezası verileceği hükmedilmiştir. Bu madde ile düzenlenen süre, söz konusu cezaları ödeme süreleri ile sınırlıyken, 60 gün olarak daha uzun bir süreye bağlanmıştır.

“İtirazlar” başlığı altında düzenlenen 244. Madde hükmünde Yapılan Değişiklik: Maddedeki değişiklikler sonucunda ise uzlaşma müessesiyle alakalı madde hükmü değiştirilmiş olup; uzlaşma müessesinin söz konusu olabileceği ihtimaller genişletilmiştir. Değişiklikten önce uzlaşma müessesine başvururabilmek için, vergi cezası ya da gümrük vergilerine itiraz edilmemiş olması gerekmekteydi. Yapılan değişiklik ile birlikte itiraz edilmiş ancak henüz sonuçlandırılmamış gümrük vergileri ve idari para cezaları da uzlaşmaya konu olabilmektedir. Bununla birlikte kanunda “ Uzlaşma talebi, … tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde yapılır” denildiğinden itiraz süresi ve uzlaşmaya başvuru sürelerinin, her ikisinin de, 15 gün olması nedeniyle uygulamada sıkıntıya sebebiyet vereceği düşünülmektedir.